De neus van de hond
De neus
De neus is het belangrijkste orgaan van de speurhond. Zonder de kwaliteiten van de hondenneus kunnen we niet speuren. Er is nog lang niet alles bekend van dit superorgaan maar we weten wel dat de mogelijkheden van dit reukorgaan onvoorstelbaar groot zijn. Een hond ruikt op microniveau. Een hond gebruikt graag zijn neus. Hun reukzin is dan ook veel beter dan die van een mens en om hem goed te kunnen gebruiken is het belangrijk dat de neus koud en nat is. Door het vocht wordt de neus schoongehouden, alleen op die manier kan de neus goed werken. Van deze aanleg wordt dankbaar gebruik gemaakt bij het reddings- en bergingswerk ook wel SAR genaamd. De afkorting SAR staat voor Search And Rescue of Search and Recovery. Lees “Hoe werkt een neus” om nog dieper op het onderwerp in te gaan.
Hoe werkt de neus
De hond ademt lucht in via de neusgaten en met deze lucht komen moleculen mee welke geur bevatten: omgevingsgeur, geur van voorwerpen, – mensen, – dieren, etc. Het reukorgaan bevindt zich achteraan in de neus. In het slijmvlies van dit orgaan vindt men de cilia (soort kleine haartjes) waarop de geurreceptoren op zitten. De cilia zijn uitlopers van geurzenuwcellen. Een hond heeft veel meer verschillende geurreceptoren dan een mens. Een hond heeft er ca. 1100, een mens ca 390. Bij honden is een groot deel van het brein betrokken bij geur verwerking, bij mensen een veel kleiner deel.
Deze zenuwcellen zijn direct verbonden met het deel van de hersenen dat de geur informatie verwerken, de olfactorische knop. Als een hond rustig ademhaalt, komt de luchtstroom niet optimaal bij de receptoren die hoog achter in de neus liggen. Dan kan hij alleen hoge concentraties van geuren waarnemen. Wanneer een hond snuffelt, komt de lucht goed in de gebieden waar de geurreceptoren zich bevinden, en kunnen dus ook veel lagere concentraties van geuren worden geroken. Een grotere variatie in geurreceptoren maakt het mogelijk om fijner onderscheid te maken tussen geuren. Daarnaast is ook de relatieve grootte van de olfactorische knop van belang: bij honden is een groot deel van het brein betrokken bij geurverwerking, bij mensen een veel kleiner deel.
Luchtstromen
Hondengeleiders letten op luchtstromen deze zijn erg bepalend voor het geurbeeld. Huiddeeltjes worden als miljoenen donzige paardebloemzaden meegevoerd langs luchtstromen. Een geweldig hulpmiddel voor visualisatie is rook of een waterverstuiver.
Warme lucht stijgt op en koele lucht zakt, kou en vocht maken de lucht zwaarder en dichter. Warmte en gebrek aan vocht zorgen ervoor dat de lucht op een zomerse dag opstijgt. Er bestaan verschillende luchtstromen die geur verspreiden:
- Zonder enige luchtbeweging: verspreidt de geur zich gelijkmatig in alle richtingen, maar er is altijd wel iets wat geur beweegt.
- Laminaire lucht: rechte luchtstroom, zonder enige belemmering geur gaat met de stroom mee.
- Turbulente luchtstroom: laminaire lucht raakt een obstakel dat chaotisch gedrag veroorzaakt.
- Normale lucht overdag: wanneer de grond overdag opwarmt, begint de lucht te stijgen.
- Normale nachtelijke lucht: wanneer de grond begint af te koelen, koelt de lucht af en begint te vallen. het stroomt als water bergafwaarts. Reddingshonden werken ’s nachts geweldig!
- Hoornachtige verspreiding: is de beweging van geur weg van het slachtoffer in de vorm van een kegel, dit is ideaal voor reddingshonden. Een hond loopt naar de geurstroom en werkt de geurkegel uit naar de bron waar de geur het meest intens is.
- Paraplu verspreiding: is de beweging van geur weg van een hangend slachtoffer in de vorm van een kegel naar de grond. Omdat het slachtoffer hoog is en de hond met zijn neus naar beneden loopt
- Thermoclines: veroorzaakt door aanzienlijke temperatuur- en vochtigheidsverschillen op korte afstanden, veranderingen in hoogte,
- drastische veranderingen in schaduw en zonnige plekken creëert een stijgende muurachtige barrière van geur.
- Geleiders zijn gespecialiseerd het herkennen van luchtstromen en hebben ook hulpmiddelen bij zich om deze zichtbaar te maken. zo kunnen zij hun hond op het juiste spoor helpen.